
NİKABET TEŞKİLATI(NAKİBÜ’L EŞRÂFLIK) KURUMU’NUN, KURULMASINDA GEÇMİŞ İSLAM DEVLETLERİNİN TESİRİ:
Dr.Seyyid Hüseyin Zerraki
Osmanlı Kaynaklarından Seyyid Mahmud’un arabistan ülkelerinde,Nakibü’l-
Eşraf tabirinin varlığını biliyordu. Bundan dolayı Menşuruna “Nakibü’l-Eşraf ünvanını yazdırdığı bilinmektedir.Abbasilerde Nakibü’l eşraf için Nakibü’n-nükabâ tabiri kullanılmaktadır.
Bu tabirle eş değer olarak belki daha fazla Nakibin Haşimi (Abbasi)ya da Talibilerin nakibi olduğu hususunu temyiz için Nakibu’l Abbâsiyyin ya da Nakibu’l-Haşimiyyin veya Nakibu’l-Aleviyyin yahut Nakibu’l Talibiyyin ünvanını kullanıldığı görmekteyiz.Mısır’da şii Hilafetini temsilen kurulan Fatimi devleti’inde de Nakibü’l eşrâf ünvanı kullanılmıştır.Zengiler de yine Nakibü’l-eşraf ünvanı vardı.Eyyubilerde ve Memlukilerde de Nakibü’l-eşraf ünvanına raslanmaktayız.Ayni ünvan ilhanlı ve Anadolu selçuklularında da kullanılmıştır. Osmanlıların ikinci Bayezid devrinde kurmuş oldukları Nikabet teşkilatında yakından uzağa doğru,Anadolu selçukluları başta olmak üzere,memluk,ilhanlı ve kök olarak Abbasilerin tesiri olduğu açıktır.Fakat tesirlerin kimden ne kadar olduğu hususunda bir şey söylemek zordur.Osmanlılar kimden tesir alırsa alsın,bu tesirin başında”Diyar-ı Arab”vardır.Bu da şu veya bu vesile ile Abbasilere dayanır.Prof. Uzun çarşılı,Osmanlıların Memluklüleri ve Garb Moğolları (ilhanlılar) nı takliden bir Nikabet Nezaretini kurduklarını belirtirse de bunun teyid eden başka kaynaklara rastliyamadım.
D’Ohson,2.Bayezid’ın kendi zamanında kurulan Nikabet teşkilatını,eski Halifeler-Abbasi Halifeleri devrinde tatbik edildiği şekildeki gibi Nakibü-l eşraf ünvanını nazır ünvanıyle değiştirmeğe bile karar verdiğini ifade eder.Bildiğimiz kadariyla 2.Bayezıddan Abbasilerde icrâ edildiği şekilde Nikabetin tesisi hakkında bir istek yoktu.Nakibü’l -Eşraf ünvanı;İlk Nakibü’l Eşrâf seyyid Mahmud ‘un maruzatı üzerine kendisine verilmiştir.
Dr.Seyyid Hüseyin Zerraki Düseyder Genel Başkanı